Kraken – hoe zit het ook alweer?
Kraken (Surinaams-Nederlands: occupatie) is het zonder toestemming van de eigenaar in gebruik nemen van een onroerende zaak, zoals meestal een huis. Dat is een zware inbreuk op het eigendomsrecht.
Toch kan het in tijden van grote woningnood gebeuren dat rechters het belang van woningzoekenden boven het belang van huiseigenaren stellen. In de jaren ’60 en ’70 werd kraken door rechters toegestaan als een pand langer dan een jaar leegstond, omdat er een grote woningnood was. Dan werd over het algemeen door de civiele rechter geen ontruiming uitgesproken.
Dit veranderde toen er in 2010 een kraakverbod kwam. Daarbij werd het strafbaar om een huis te kraken. Strafrechters kunnen hiervoor tegenwoordig een gevangenisstraf van maximaal één jaar opleggen.
De kraak aan het Vondelpark
De eigenaar van het gekraakte pand, een Russische miljardair, had een kort geding aangespannen tegen de krakers.
De miljardair beriep zich op zijn eigendomsrecht. Ook werd erop gewezen dat het kraken van een onroerende zaak in artikel 138a Wetboek van Strafrecht als een misdrijf strafbaar is gesteld. Uit de wetsgeschiedenis van die bepaling blijkt dat het belang daarvan vooral gelegen is in de bescherming van het eigendomsrecht. In zoverre handelden de krakers dus onrechtmatig.
De Krakers daarentegen deden een beroep op het ‘huisrecht’ als bedoeld in artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
Artikel 8 EVRM geldt in beginsel slechts in verhouding tot de overheid (‘verticale werking’) en niet tussen burgers onderling (‘horizontale werking’). Daardoor kunnen de krakers dit grondrecht eigenlijk niet inroepen in relatie tot de Russische eigenaar. Maar onder bepaalde omstandigheden kan horizontale werking toch toekomen aan grondrechten. Zo kan het onrechtmatig zijn als een burger een andere burger te veel beperkt in de uitoefening van diens grondrechten.
Daarbij beriepen de krakers zich op rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) over het huisrecht. Volgens die rechtspraak is het gedwongen verlies van iemands huis zo vergaand, dat iedereen die daarop risico loopt de proportionaliteit daarvan moet kunnen laten toetsen door een rechter, voordat de ontruiming wordt toegewezen.
Het oordeel van de rechter
De rechter benoemde dat het pand al geruime tijd leeg staat. Daar is echter een rechtvaardiging voor, namelijk dat er sprake is van een verbouwing.
Wat echter van doorslaggevend belang werd geoordeeld is dat er Europese sancties ten aanzien van de eigenaar gelden, waardoor exploitatie van het pand verboden is. Hierdoor dreigt het pand voor langere tijd leeg te blijven staan en lijkt het de rechter onwaarschijnlijk dat de eigenaar het pand binnen afzienbare tijd weer gaat gebruiken.
Verder oordeelde de rechter dat niet is gebleken van noemenswaardige schade aan het pand. Er hebben weliswaar aanpassingen plaatsgevonden om de situatie veilig te maken, maar daarbij zijn de krakers op advies van een bouwkundige te werk gegaan. Gelet op de in het geding gebrachte foto’s lijkt dit volgens de rechter dan ook geen ‘houtje touwtje’ werk. De krakers hebben zich voorts bereid verklaard een inspectie namens de Russische miljardair toe te laten.
De slotsom luidt dat de vorderingen van de eigenaar worden afgewezen. De Russische miljardair heeft geen belang bij toewijzing daarvan: de krakers mogen blijven.
Conclusie
Dit roept de vraag op of civiele rechters gezien de huidige woningnood milder zullen oordelen over kraken sinds het kraakverbod in 2010 werd ingesteld. Ook ben ik erg benieuwd of het Openbaar Ministerie in een strafzaak tot vervolging zal overgaan. Blijft deze vervolging uit dan zou het misschien kunnen dat kraken zijn rentree maakt. In dit geval ging het om een Russische miljardair die niet over het pand kan beschikken. Ik ben erg benieuwd of er meer rechtszaken zullen volgen naar aanleiding van deze uitspraak.
Heeft u vragen over kraken? Neem dan gerust contact op met mr. Arno Straver.
